Logopeda
Logopeda - Beata Podleśna-Kaczor
GODZINY PRACY LOGOPEDY SZKOLNEGO
W I SEMESTRZE ROKU SZKOLNEGO 2023/2024
Szkoła Podstawowa i Przedszkole w Dysie
PONIEDZIAŁEK 8.45-9.45, 10.30-11.30
WTOREK 12.30-13.30, 14.20-15.20
ŚRODA 12.30-13.30, 14.20-15.10
CZWARTEK 9.35-10.35, 11.20-12.20
PIATEK 8.30-9.40, 10.30-11.30
Zakres działania pracy logopedy
Terapia logopedyczna obejmuje swoim zasięgiem całośc specyficznych, zamierzonych oddziaływań ukierunkowanych na usunięcie wszelkich zakłóceń procesu porozumiewania się.
Oddziaływanie te mają na celu:
- korygowanie zaburzeń mowy;
- usprawnianie motoryki aparatu artykulacyjnego;
- usprawnianie funkcji pokarmowych;
- wypracowanie odpowiedniego poziomu sprawności językowej, oddechowej i fonacyjnej;
- wzogacanie zasobu słownictwa biernego i czynnego;
Z zajęć logopedycznych korzystają głównie dzieci przedszkolne, uczniowie klas I-IV oraz uczniowie mający zalecenia poradni psychologiczno-pedagogicznej.
W wyniku przesiewowych badań logopedycznych oraz obserwacji logopedy i wychowawców, co roku, we wrześniu uczniowie kwalifikowani są do zajęć logopedycznych.
Opieką logopedyczną objęci są uczniowie z dyslalią: sygmatyzmem, rotacyzmem, lambdacyzmem, gammacyzmem, kappacyzmem oraz mową bezdźwięczną.
Poza logopedycznymi metodami wywołania i utrwalania głosek, w czasie zajęć wykorzystywane są ćwiczenia z terapii ręki, terapii pedagogicznej, logorytmika i ćwiczenia relaksacyjne.
Metody dobierane są indywidualnie, zgodnie z potrzebami i możliwościami poznawczymi każdego dziecka. Zajęcia prowadzone są indywidualnie oraz grupowo.
Kiedy należy udać się z dzieckiem do logopedy?
Zbiór objawów mogących świadczyć o potrzebie zgłoszenia się do logopedy
- Dziecko nieprawidłowo oddycha, ma ciągle otwartą buzię, mówi przez nos, często choruje. Dziecko ma trudności z gryzieniem, żuciem i odgryzaniem pokarmów, brzydko je i pije;
- Gdy tylko mamy jakiekolwiek wątpliwości czy dziecko dobrze słyszy;
- Podczas artykulacji głosek [ś, ź, ć, dź], [s, z, c, dz], [sz, ż, cz, dż], [t, d, n] dziecko wsuwa język między zęby;
- Dziecko zniekształca głoski, zastępuje je innymi, mowa jest niewyraźna;
- Jeśli utrzymuje się rozwojowa niepłynność mówienia, dziecko często zacina się, powtarza sylaby;
- Jeśli nasila się problem rozwojowej niepłynności mówienia (zacinanie, powtarzanie sylab).
- Po ukończeniu 4 roku życia dziecko:
- wymawia głoski s, z, c, dz jak ś, ź, ć, dź;
- zamienia głoski dźwięczne na bezdźwięczne, np. d na t (dom=tom), w na f (woda=fota), b na p (buda=puta);
- myli głoski o podobnym brzmieniu np. s - c (sala=cala), sz - cz (szyje=czyje);
W jaki sposób możemy wspierać rozwój mowy dziecka?
Zbiór zasad mogących pomóc dziecku w rozwoju mowy
Naturalny trening języka, warg, podniebienia
Ważnym ćwiczeniem, które usprawnia aparat artykulacyjny jest karmienie piersią, następnie picie
z kubka, jedzenie łyżeczką, samodzielne żucie i gryzienie pokarmów. Dziecko powinno gryźć twarde pokarmy, np. skórkę od chleba, marchew, jabłko. Ważne jest wczesne zrezygnowanie ze smoczków
i butelek.
Zadbaj o prawidłowe oddychanie
Oddychanie przez nos, nie przez usta! Pamiętajmy o częstym oczyszczaniu nosa dziecka. Jeśli infekcje pojawiają się często, skonsultujmy się z lekarzem laryngologiem lub alergologiem.
Kontroluj zgryz dziecka
W przypadku wątpliwości skonsultujmy się z ortodontą.
Rozwijaj słuch dziecka
Śpiewajmy razem z nim, słuchajmy muzyki!
Rozwijaj słownictwo dziecka
Czytajmy bajki, wiersze, uczmy rymowanek, a przede wszystkim dużo z nim rozmawiajmy! Rozmowa jest najważniejsza ponieważ buduje ważną więź emocjonalną między Wami.
Wykonuj z dzieckiem ćwiczenia usprawniające pracę narządów artykulacyjnych oparte o zabawy fonacyjne i artykulacyjne.
Przykłady:
Kotek mruczy – mmmmm, ziewa (naśladowanie ziewania)
Wąż syczy – sssssss
Pszczoła bzyczy – bzz bzz
Straż pożarna jedzie – eee ooo eee ooo (z przesadną artykulacją samogłosek – wargi rozciągają się, a następnie ściągają)
Samolot leci – uuuuu (dzióbek z warg) i ląduje iiiiiiiiii (szeroki uśmiech)
Parskanie jak konik, następnie kląskanie językiem
Cmokanie
Pociąg jedzie – fu fu fu (górne zęby dotykają dolnej wargi)
Naśladujcie odgłosy otoczenia:
Szum wiatru, odkurzacza, odgłosy wydawane przez zwierzęta (np. be be, mu mu, pi pi), warkot silnika samochodu, alarm przejeżdżającej straży pożarnej, zasłyszaną melodię (można ją odtworzyć śpiewając lalala) itp.
Wykorzystuj każdą okazję żeby prowokować dziecko do mówienia. Wyrażenia dźwiękonaśladowcze są bardzo ważnym etapem w rozwoju mowy! W trakcie ich wypowiadania dziecko utrwala sobie głoski oraz uczy się łączyć sylaby, np. be be, pa pa.
Jeśli dziecko ma trudności z wyrażeniami dźwiękonaśladowczymi – zacznij od tych, które zbudowane są z samogłosek (aaaa, iiiiii, uuuuu, ooooo). Można nimi nazwać emocje, odgłosy zwierzątek i otoczenia. Później przejdź do wyrażeń zawierających spółgłoski, które pojawiają się w mowie dziecka najwcześniej – p, b, m (pa, ba, ma). Z czasem można zacząć łączyć sylaby (pa pa, mama).
Kiedy dziecko nazywa jakiś przedmiot „po swojemu” lub komunikuje się niewerbalnie (przy pomocy gestu) – nazwij głośno przedmiot lub czynność, o którą mu chodzi.
Ucz dziecko koncentrowania wzroku na rozmówcy.
Patrz na dziecko kiedy do niego mówisz oraz kiedy oczekujesz od niego odpowiedzi.
Dbaj o poprawność swoich wypowiedzi. Pamiętaj, że dziecko naśladuje właśnie Ciebie!
Nie posługuj się językiem dziecka. Nie spieszczaj nadmiernie form. Nie nazywaj przedmiotów, czynności lub osób w taki sam sposób jak dziecko.
Nie wyręczaj dziecka w mówieniu. Nie przerywaj mu.
Jeśli ma trudność z wypowiedzeniem wyrazu, pozwól mu spokojnie dokończyć, po czym powiedz ten wyraz jeszcze raz – poprawnie.
Nie poprawiaj uporczywie każdego słowa i każdej niegramatycznej wypowiedzi dziecka.
Ważne, aby dziecko miało kontakt z innymi dziećmi i dorosłymi – to wzmocni w nim potrzebę komunikowania się.
Nie wymagaj od dziecka, aby wymawiało głoski, na które rozwojowo nie jest jeszcze gotowe
Zaburzenia mowy u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym
Do najczęściej spotykanych wad mowy i wymowy zaliczamy:
1. Opóźnienie rozwoju mowy
Proste -
kiedy dziecko będące w normie intelektualnej prawidłowo rozwijające się fizycznie i psychicznie, mające 3-4 i więcej lat rozumie mowę, spełnia polecenia słowne a nie mówi. U takiego dziecka rozumienie jest w normie, opóźniona jest jedynie mowa czynna, czyli mówienie.
Złożone -
kiedy zaburzone jest nadawanie mowy oraz odbiór-tzn. rozumienie. Opóźnienie złożone może występować na tle ogólnego niedorozwoju, uszkodzeń centralnego układu nerwowego, zaniedbań środowiskowych itd.
2. Dyslalia
Jest to zaburzenie artykulacji polegające na niemożności prawidłowego wymawiania jednego bądź kilku dźwięków. Dyslalia występuje w formie zniekształcenia głosek bądź takiego ich zastępowania, że w rezultacie brzmienie ich jest niezgodne ze społeczną normą wymawianiową.
W obrębie dyslalii spotykamy się z różnymi wadami:
Sygmatyzm (seplenienie) - polegające na nieprawidłowej artykulacji głosek szeregu syczącego[ s, z, c, dz], szeregu ciszącego[ś,ź,ć,dź] oraz szumiącego [sz,ż,cz,dż]. Sygmatyzm jest najczęściej spotykanym zaburzeniem artykulacji u dzieci.
Sygmatyzm może przybieraćróżne formy, tj.
- mogisygmatyzmu-opuszczanie głoski-głosek,
- parasygmatyzmu-zamienianie jednych głosek innymi-łatwiejszymi dla dziecka, np. zamiast [sz,ż,cz,dż] dziecko mówi[ S,Z,C,DZ]
- sygmatyzmu właściwego, polegającego na deformowaniu głosek.
- Do najczęstszych deformacji należy wymowa międzyzębowa i boczna.
Rotacyzm ( reranie)-polegające na nieprawidłowej artykulacji głoski [r].Rotacyzm podobnie jak seplenienie może przybierać różne formy:
- mogirotacyzmu-brak realizacji głoski,
- pararotacyzmu-zastępowanie głoski[r] inną,
- rotacyzmu właściwego-tj. deformowania głoski
Lambdacyzm - to nieprawidłowa realizacja głoski[l]
Kappacyzm-nieprawidłowa realizacja głoski[k]
Gammacyzm - nieprawidłowa realizacja głoski[g]
Mowa bezdźwięczna-polega na braku realizacji głosek dźwięcznych i
zastępowaniu ich odpowiednikami bezdźwięcznymi. Wymowa bezdźwięczna dotyczy głosek będących w opozycji dźwięczna-bezdźwięczna, min.[ b-p, g-k, w-f, z-s, ż-sz, ź-ś, dź-ć, dż-cz, dz-c]. Wymowie bezdźwięcznej zwykle towarzyszy cichy, monotonny głos.Wada ta ma wyraźne odzwierciedlenie w czytaniu i pisaniu.
3. Nosowanie-to zaburzenie artykulacji i zaburzenie barwy głosu-to inaczej wymawianie z nieprawidłowym poszumem nosowym.
4. Jąkanie-pojawiające się głównie w okresie przedszkolnym. Występuje w postaci niepłynnego mówienia. Rozumienie mowy rozwija się szybciej niż umiejętność wysławiania się. Reagując emocjonalnie dziecko ma trudności w zwerbalizowaniu swoich myśli. Powstaje dysproporcja między tym co dziecko chciałoby a co może powiedzieć. Jest ono źródłem napięć, które przy braku zrozumienia trudności i życzliwej pomocy pogłębiają się i towarzyszą każdej wypowiedzi dziecka. Jąkanie polega na zaburzeniu koordynacji pracy narządów; oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego, na patologicznie wzmożonym napięciu , co doprowadza do zablokowania głosu. zaburza się rytm i tempo mowy.
Do najczęstszych przyczyn wad wymowy zalicza się min.
- nieprawidłową budowę narządów artykulacyjnych, głownie języka;
- wady zgryzu( np. otwarty);
- anomalie zębowe(trwałe, bądź przejściowe w okresie wymiany uzębienia);
- niską sprawność narządów artykulacyjnych, zwłaszcza języka, którego mięśnie mogą być zbyt słabo lub zbyt mocno napięte;
- brak pionizacji języka;
- niedostateczne różnicowanie dźwięków mowy;
- zaburzenia słuchu fonemowego, nieprawidłowe funkcjonowanie narządu słuchu, częste choroby dróg oddechowych, a zwłaszcza niedrożność nosa;
- czynniki środowiskowe;
- naśladowanie nieprawidłowych wzorców, wadliwych artykulacji, brak stymulacji rozwoju mowy;
Gimnastyka buzi i języka
Najczęściej przyczyną wad wymowy u dzieci jest niska sprawność aparatu artykulacyjnego: języka, warg, podniebienia i żuchwy lub ich niewłaściwe napięcie mięśniowe.
Sprawny aparat artykulacyjny jest niezbędny do prawidłowej realizacji dźwięków mowy. Dziecko nie mogąc wykonać precyzyjnych, celowych ruchów narządów mowy nie jest w stanie wypowiedzieć niektórych głosek. Zamienia je wtedy na głoski łatwiejsze artykulacyjnie lub je zniekształca np. głoski [k, g] realizuje jako [t, d], głoskę [r] realizuje jako [l] lub jako [j].
Szczególnie ważną umiejętnością jest pionizacja języka (unoszenie końca języka w kierunku przedniej części podniebienia). Odgrywa ona istotną rolę w procesie połykania oraz przy artykulacji głosek [sz, ż, cz, dż ], [l] oraz [r]. Także wtedy, gdy nie mówimy, czubek języka powinien dotykać wałka dziąsłowego za górnymi zębami.
Aby artykulacja kształtowała się prawidłowo należy systematycznie ćwiczyć z dzieckiem- krótko, ale codziennie - nie zapominając o dobrej zabawie. Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego przydadzą się także dorosłym, aby ich wymowa była bardziej wyraźna i dokładna.
Ćwiczenia przygotowujące do artykulacji głoski /r/:
- Mlaskanie szerokim językiem po podniebieniu;
- Naśladowanie ssania cukierka czubkiem języka;
- Unoszenie szerokiego języka do wałka dziąsłowego;
- Wykonywanie precyzyjnych ruchów języka od górnych zębów w stronę gardła i z powrotem: "malowanie” językiem podniebienia;
- „ Liczenie zębów” – dotykanie czubkiem języka kolejno do wszystkich zębów;
- Parskanie – wydmuchiwanie powietrza na rozluźnione wargi;
- Uderzanie czubkiem języka po wałku dziąsłowym z jednoczesnym wymawianiem: /t-t-t-t-t; d-d-d-d-d/ najpierw powoli, potem coraz szybciej; buzia otwarta;
- Uderzanie czubkiem języka po wałku dziąsłowym z jednoczesnym wymawianiem /le-le-le-le-le; la-la-la-la-la;ly-ly-ly-ly-ly/ najpierw powoli, potem coraz szybciej; buzia otwarta;
- Uderzanie czubkiem języka po wałku dziąsłowym z jednoczesnym wymawianiem /td-td-td/;
- Uderzanie czubkiem języka po wałku dziąsłowym z jednoczesnym wymawianiem /t –da/; t -powinno być krótkie i delikatne;
- uderzanie czubkiem języka po wałku dziąsłowym z jednoczesnym wymawianiem /d-da/; [d] powinno być krótkie i delikatne;
- wielokrotne wymawianie połączeń: /d-da, d-do; d-du; d-de; d-dy/
- szybkie wymawianie zwrotów: patataj, lelum polelum, bla – ble;
Ćwiczenia przygotowujące do prawidłowej artykulacji głosek /sz, ż, cz, dż/:
Ćwiczenia języka:
- Buzia otwarta, czubek języka stuka po wałku dziąsłowym, za górnymi zębami (jak dzięcioł);
- Buzia otwarta, język masuje wałek dziąsłowy;
- Buzia otwarta, czubek języka masuje miejsca od górnego wałka dziąsłowego w stronę gardła, „malowanie” czubkiem języka po podniebieniu;
- Liczenie zębów” dotykamy czubkiem języka każdego zęba;
- Przyklejanie języka do podniebienia i głośne odklejanie;
- Kląskanie;
- Buzia otwarta, czubek języka naciska na wałek dziąsłowy;
Ćwiczenia warg:
- Ściągamy wargi i wysuwamy do przodu;
- Zęby złączone, wargi zaokrąglone i lekko wysunięte do przodu, zamykają się i otwierają (jak pyszczek rybki w wodzie);
- Wymawiamy na przemian samogłoski: i-u;
- Udajemy chrupanie marchewki przez króliczka: zęby złączone, buzia „robi ryjek”, stukamy ząbkami;
- Na zmianę pokazujemy uśmiech (wargi rozciągnięte) i ryjek (wargi zaokrąglone) przy złączonych zębach;
Ćwiczenia języka:
- Na przemian język wąski, zaostrzony a następnie szeroki i płaski;
- Szeroki język leży luźno za dolnymi zębami;
- Szybko wysuwamy i chowamy język (zabawa w jaszczurkę zjadająca owady);
- Czubek języka leży za dolnymi zębami, przednia cześć grzbietu języka unosimy lekko do górnych dziąseł, boki języka powinny przylegać do wewnętrznej strony górnych zębów;
- Dmuchamy na język ułożony w górkę, na języku powinien wytworzyć się rowek, którym przechodzi strumień powietrza;
Ćwiczenia warg:
- Rozciąganie warg – szeroki uśmiech, nie pokazujemy zębów;
- Rozciąganie warg – szeroki uśmiech, odsłaniamy zęby i zamykamy wargi;
- Rozciągamy prawą stronę ust (prawy kącik ust się uśmiecha);
- Rozciągamy lewą stronę ust (lewy kącik ust się uśmiecha);
- Bardzo dokładnie wymawiamy na przemian samogłoski: e – o;
Ćwiczenia przygotowujące do prawidłowej artykulacji głosek [k, g]:
- Czubek języka opuszczamy do dołu i dotykamy do wewnętrznej powierzchni dolnych zębów, grzbiet języka wyginamy ku górze: robimy „koci grzbiet”;
- Podwijamy język, czubek języka kierujemy do dołu;
- Naśladujemy ssanie cukierka, środek języka podnosimy do podniebienia i przyciskamy;
- Odsuwamy język ku tyłowi, próbując jednocześnie podnosić go do góry, czubek języka nie unosi się;
- Wymawiamy wydłużony dźwięk /ch/ wypuszczając powietrze na dłonie;
Ćwiczenia przygotowujące do wywołania głoski [l]:
- Oblizywanie językiem wewnętrznej powierzchni górnych zębów - zabawa Mycie zębów;
- Dotykanie czubkiem języka górnych dziąseł, a następnie energiczne opuszczenie języka
- w dół;
- Uderzenie całą powierzchnią języka o podniebienie, czyli naśladowanie mlaskania;
- Zlizywanie całą powierzchnią języka kawałka gumy rozpuszczalnej lub czekolady przyklejonej do podniebienia;
- Ssanie językiem pudrowego cukierka przyklejonego do podniebienia;
- Szybkie wyrzucanie zwiniętego języka z jamy ustnej na zewnątrz;
- Podczas szerokiego otwierania jamy ustnej, dotykanie wewnętrznej powierzchni górnych zębów - zabawa Liczenie zębów;
- Przytrzymywanie szerokiego języka kilka sekund na podniebieniu, przy szeroko otwarty ustach;
Ćwiczenia oddechowe
Oddychanie jest niezbędną czynnością fizjologiczną.
Prawidłowe oddychanie jest warunkiem poprawnej wymowy.
Wszystkie ćwiczenia narządów mowy zawsze rozpoczynamy od ćwiczeń oddechowych, pamiętając aby powietrze nabierac nosem, a wypuszczac ustami.
- Dmuchanie na wiatraczki;
- Dmuchanie na płomień świecy;
- Dmuchanie na papierowe łódki pływające w misce z wodą;
- Zdmuchiwanie kulki waty kosmetycznej z ręki;
- Wydmuchiwanie baniek mydlanych;
- Dmuchanie na papierowe ozdoby zawieszone ponad głową ćwiczącego na nitkach o różnej długości;
- Dmuchanie na papierowe kulki po wytyczonej trasie;
- Przedmuchiwanie piłeczki pingpongowej do osoby siedzącej naprzeciwko;
- Dmuchanie przez rurkę do wody;
- Nadmuchiwanie balonów;
- Próby gwizdania;
- Gra na instrumentach muzycznych np. organki, trąbka, gwizdek;
Jak zmotywować dziecko do pracy w domu?
Jak zachęcić dziecko do ćwiczeń logopedycznych? Takie pytanie zadają często rodzice. Często trudno jest im nakłonić dziecko do pracy w domu, dlatego też zniechęcają się, bo wydaje się to zbyt trudne i czasochłonne.
Ważne jest, aby stosując pozytywne wzmocnienia zbudować system motywacji naszego dziecka.
Ćwiczenia logopedyczne nie muszą być nudne i wymagać od rodzica wiele wysiłku. Mają być prowadzone w formie zabawy, w czasie różnych domowych czy spontanicznych czynności (porządki, zakupy, jazda samochodem, spacer).
Zdajemy sobie przecież sprawę, że prawidłowa wymowa dziecka jest niezbędna dla powodzenia w nauce czytania i pisania.